Red a d’Menschheit.

Um d’Red, wo dr Charlie Chaplin im Film «Der grosse Diktator» a d’Menschheit richtet, chli necher z’bringe, hani sie i d’Mundart übertrage. Die Red isch usem Jahr 1940, würkt aber o hüt aktueller denn je ...

 

Äs tuet mir leid, aber i möchti eifach ke Herrscher vo dere Wält sy. Das isch nid mi Ufgab. I möchti wäder herrsche, no irgendöper erobere, sondern jedem Mensch hälfe, woni igs cha. Dä Jude, dä Heide, dä Farbige, dä Wysse. Mir aller wei änand hälfe, das liegt i üser Natur. Mir sötte üs am Glück vo dä Andere erfreue u nid am Elend. Mir wei üs nid hasse u verachte. Uf däre Wält isch gnue Platz für jede. U d’Muetter Ärde isch riich, sie het für jede vo üs gnue. Ds Läbe cha ja so frei u wunderschön sy, aber mir hei verlehrt wie mä läbt.

 

D’Habgier het ds Guete im Mensch vergiftet u verbarrikadiert d’Wält mit Hass. Mit Stächschritt het das üs i ds Elend u zum Bluetvergiesse gfüehrt. Mir hei d’Gschwindigkeit entwicklet aber sy innerlech blibe stah. D’Maschine liefere im Überfluss u glich heimer nid gnue. Üses Wüsse het üs la hochmüetig wärde u üsi Schläui, chalt u lieblos. Mir denke z’viel u füehle z’wenig. Viel meh als d’Maschine, bruche mir Menschlechkeit. Viel meh als d’Schläui bruche mir Fründlechkeit u Sanftmuet. Ohni die Eigeschafte blibt ds Läbe gwalttätig u alls geit verlore. Flugzüüg u ds Radio hei üs änand necher bracht. Die Erfindige schreie förmlech nachem Guete im Mensch – sie schreie nach universeller Brüederlichkeit – nach Einigkeit vo üs allne.

 

Millione vo Mensche ghöre i däm Ougeblick mini Stimm. Millione vo verzwiflete Männer, Froue u chline Chind – Opfer vomene Syschtem, wo sech zur Ufgab het gmacht, Unschuldigi z’quäle u y z’sperre. All däne wo mi itz ghöre, rüefeni zue: verzwiflet nid! Ou das bittere Leid wo über üs isch cho, isch vergänglech. Ds Elend wo üs itz überchunt isch nume ds Loslah vo dr Gier – d’Bitterkeit vo däne, wo d’Entfaltig vo dr Menschlichkeit fürchte. Dr Hass vo dä Mensche wird verbi gah u d’Diktatore wärde stärbe. U d’Macht, wo sie am Volk hei gno, wird zum Volk zrügg cho.

 

O we Mensche stärbe, d’Freiheit wird niemals undergah.

 

Soldate, vertrouet öich nid Unmensche a.

Söttigne, wo euch verachte, versklave, öies Läbe bestimme u öich säge waser z’mache, z’denke u z’füehle heit. Sie drille u fuettere öich, behandlenech wie Vieh u bruchenech als Kanonefuetter. Gäbet öich däne unnatürliche Mensche nid häre. Däne Maschinemensche, mit Maschinechöpf u Maschinehärze. Ihr sit kener Maschine, ihr sit kes Vieh, ihr sit Mensche! Ihr heit d’Menschlichkeit i öine Härze. Ihr hasset nid. Nume die Ungliebte hasse. Soldate, kämpfet nid für d’Sklaverei – kämpfet für d’Freiheit.

 

Im siebzähte Kapitel vom Evangelischt Lukas steit: Gott wohnt i jedem Mensch. Nid nume i eim oder inere Gruppe vo Mensche. I jedem Mensch. I öich!

 

Ihr, ds Volk – d’Mensche – heit d’Macht. D’Macht Maschine z’erschaffe, aber o d’Macht Friede z’vermittle. Ihr heit d’Macht, das Läbe frei, schön u zumene wunderbare Abentüür z’mache. Desdwäge – im Name vo dr Demokratie: Löt üs die Macht la nutze – vereine mir üs! 
Löt üs la kämpfe für ä nöii Wält, fürne aständigi Wält! Ä Wält wo allne die gliche Chance für Arbeit git, wo dr Jugend ä Zuekunft vermittlet u dä Alte Sicherheit gewährt. Versproche hei das d’Unterdrücker ou, desdwäge hei sie ja chöne d’Macht ergriife. Das isch aber gloge gsi. Sie wärde das Verspräche nid yhalte. Das wärde sie nie.

Diktatore wei d’Freiheit nume für sich, ds Volk söll versklavt blibe.

 

Itz löt üs la kämpfe um üses Verspräche y z’halte!

Löt üs la kämpfe, um d’Wält z’befreie - um Grenzene niederzrisse - löt üs Gier, Hass u Intoleranz la besitige. Löt üs fürne Wält mit Vernunft la kämpfe, ä Wält, wo d’Wüsseschaft u Fortschritt allne Mensche zum Glück verhilft.

 

Soldate! Mensche! Im Name vo dr Demokratie: vereine mir üs aller!


D’Red vom Charlie Chaplin im Film «Der grosse Diktator» usem 1940. I d’Mundart übertrage vom Jwan Reber.

Kommentar schreiben

Kommentare: 0